Szkorbut jest ciężką chorobą, która dotyka całego organizmu. Jej przyczyną jest deficyt witaminy C, czyli kwasu askorbinowego w pożywieniu. Szkorbut może szczególnie zaszkodzić jamie ustnej i uzębieniu. Choroba daje dokuczliwe i charakterystyczne objawy. Można jej zapobiec stosując dietę bogatą w świeże warzywa i owoce.
Czym jest szkorbut?
Jest to poważna choroba spowodowana niewystarczającą ilością witaminy C w diecie, czego efektem jest brak kolagenu (główne białko tkanki łącznej) w naczyniach krwionośnych. Kolagen stanowi składnik ścięgien, występuje w tkance podskórnej, chrząstkach stawowych, tkankach tworzących błony śluzowe, wnętrze żył i tętnic, odpowiada za elastyczność skóry, wypełnia rogówkę oka. Bierze udział we wchłanianiu żelaza z przewodu pokarmowego. Dlatego u osób cierpiących na szkorbut występują objawy ze strony bardzo wielu narządów. Dochodzi m.in. do samoistnych krwawień, wybroczyn pod skórą, u chorego powstają trudno gojące się rany. Odczuwa bóle mięśni, stawów, kości. Objawami szkorbutu są też obrzęki nóg i rąk, wyjątkowo łatwa podatność na wszelkiego rodzaju złamania, ogólne osłabienie , ospałość. Do tego u wielu osób występują duszności, bóle w klatce piersiowej, zmiany w oku. W jamie ustnej pojawia się charakterystyczny przerost zapalny dziąseł. Zapalenie dziąseł może obejmować całą jamę ustną, dziąsła puchną, stają się czerwone, miękkie i gąbczaste, nawet lekkie podrażnienie sprawia, że krwawią. Efektem stanu zapalnego jest chwianie i wypadanie zębów, także tych całkiem zdrowych.
Kiedyś na szkorbut cierpieli głównie marynarze i żołnierze pozbawieni przez dłuższy czas świeżych warzyw i owoców. Aktualnie, poza ludnością trzeciego świata, choroba może dotykać osoby niedożywione z innych względów. Jakich? Np. wskutek alkoholizmu, stosowania z różnych powodów przez dłuższy czas niewłaściwej diety, braku apetytu tak częstego u osób starszych, deficytów żywieniowych u pacjentów cierpiących na choroby psychicznych powiązane z zaburzeniami odżywiania (np. jadłowstręt psychiczny).
Co wywołuje szkorbut i jak go leczyć?
Szkorbut wywołany jest przez brak witamin w jadłospisie, a konkretnie jest to efekt głębokiego niedoboru witaminy C, czyli kwasu askorbinowego w diecie, czego skutkiem jest właśnie deficyt tak potrzebnego organizmowi kolagenu. Do niedoboru witaminy C może dojść przy jedzeniu 10 mg kwasu askorbinowego na dobę przez kilka tygodni. A zalecane spożycie witaminy C dla dorosłej osoby wynosi od 45 do 90 mg na dobę.
Leczenie szkorbutu polega przede wszystkim na uzupełnieniu braku witaminy C w organizmie przez odpowiednio wysoką jej suplementację, zarówno doustnie, jak i pozajelitowo (kroplówki). Równolegle konieczna jest odpowiednia dieta z wykorzystywaniem produktów bogatych w kwas askorbinowy. Przedawkowanie witamy C w formie pokarmowej i przez krótki okres nie jest groźne, gdyż jej nadmiar jest wydalany z moczem. Ryzyko nadmiaru witaminy C rośnie, jeśli zażywamy ją w formie suplementacji poza pokarmowej a także u osób z upośledzeniem czynności nerek.
Szkorbut – jak mu zapobiegać?
Najważniejsze w zapobieganiu szkorbutowi jest stosowanie pełnowartościowej diety, bogatej w produkty z dużą zawartością kwasu askorbinowego. Gdzie jest go najwięcej? Natka pietruszki zawiera ok. 270 mg wit. C w 100 mg, owoce dzikiej róży 250 -800 mg, czarna porzeczka 150 – 300 mg, papryka 125 – 200 mg, grejpfruty 30 -70 mg, pomarańcze 30 – 50 mg, cytryny 40 – 60 mg. Z innych warzyw i owoców najbogatsze w kwas askorbinowy są przede wszystkim brokuły, szpinak, marchewka, szparagi, słodkie ziemniaki, pomidory, kiwi, truskawki, papaja.
Przy stosowaniu zrównoważonej diety niepotrzebna jest jakakolwiek dodatkowa suplementacja witamy C. Trzeba jednak pamiętać, że wysoka temperatura, np. podczas gotowania potraw, niszczy kwas askorbinowy. Dlatego produkty spożywcze go zawierające warto jak najczęściej jeść i pić w surowej postaci.
